Kilka słów o Oławie

Oława (łac. Olavianiem. Ohlauczes. Olava) – miasto we wschodniej części województwa dolnośląskiego, siedziba powiatu oławskiego oraz dwóch gmin: gminy miejskiej (miasto Oława) i gminy wiejskiej.

Miasto leży nad rzekami Oławą, potocznie zwaną Oławką i Odrą, 27 km na południowy wschód od Wrocławia.

Oława jest częścią aglomeracji wrocławskiej. Według danych z 2012 roku liczyła 32 091 mieszkańców

Położenie

Pod względem geograficznym Oława położona jest w większej części w Pradolinie Wrocławskiej, jedynie pd.-zach. fragment sięga Równiny Wrocławskiej. Pod względem administracyjnym miasto położone jest w północno-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w środkowej części powiatu oławskiego. Graniczy z gminą Oława oraz z gminą Jelcz-Laskowice.

Przez miasto przepływają 2 rzekiOdra i Oława, ponadto Zielona wyznacza pd.-zach. granicę administracyjną miasta.

Od najbliższych ważniejszych ośrodków miejskich Oława oddalona jest (w linii prostej „ratusz-ratusz”) o:

Nazwa

 

Oława wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Henryka I Brodatego z 1214 roku miasto wymienione jest pod nazwą Olaua we fragmencie Olauam et Odriczam. W łacińskim dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu w 1269 roku, który sygnował książę śląski Władysław wrocławski miejscowość wymieniona jest pod dwoma nazwami Olawa oraz Olauia.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Olavia.

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel wymienił miejscowość w swoim łacińskim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając dwie nazwy Olavia oraz Olaw.

Jeszcze w 1750 roku nazwa „Olawa” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska.

Nazwę Oława w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Historia

X wieku w okolicy przebywał najprawdopodobniej benedyktyński pustelnikAndrzej ŚwieradGród i osada targowa powstałe przy zbiegu rzek Odry iOławy istniały od XII wieku. Po raz pierwszy notowana jako Olewa w 1149 jako darowizna Piotra Włostowica na rzecz opactwa na Ołbinie. W 1206Henryk Brodaty zamienił swoje ziemie w okolicach Psiego Pola na Oławę. Lokowana na prawie średzkim w 1234 roku. Zasiedlana przez tkaczywalońskich, których dziedzictwem jest herb miasta przedstawiający białego, galijskiego koguta w czerwonym polu.

Zniszczona przez Mongołów w 1241, zaczyna się mimo to dynamicznie rozwijać. Działa tu mennica wypuszczająca brakteaty z wizerunkiem herbowego koguta. W 1282 Henryk IV Probus nadaje przywilej budowy 12 kramów sukienniczych oraz korzystania z łąk, wód i roli. W 1310 miasto otrzymuje od Bolesława Rozrzutnego prawo przymusu drożnego, a od 1317 burmistrza i radę. W 1329 r. Oława przechodzi wraz z księstwem legnicko-brzeskim pod zwierzchnictwo króla Czech.

Zdobyta przy pomocy ludności i spalona przez husytów w 1429. Wyludnione w 1437 epidemią dżumy, którą poprzedziła klęska głodu. W 1474 pod miastem zwycięska dla Polaków bitwa z wojskami Macieja Korwina. Połowa miasta spłonęła w wielkim pożarze 1502 roku. Ponowna epidemia dżumy nawiedziła miasto w 1588.

Kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk w czasie wojny 30-letniej. 19 maja 1634 podpalona i doszczętnie zniszczona przez wycofujące się oddziały płk. von Rostock, 17 czerwca 1642 przez Szwedów Georga Wrangla.

W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oławy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego

Od roku 1248 do 1675 w księstwie legnicko-brzeskim władanym przez najdłuższą linię Piastów śląskich. Ostatnim jej przedstawicielem był urodzony w Oławie Jerzy IV Wilhelm (ostatni panujący z całej dynastii). Po jej wygaśnięciu w latach 1691-1737 własność żonatego ze szwagierką cesarzaLeopolda I Jakuba Sobieskiego, syna króla Polski, Jana III.

 

Kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia w Oławie

 

Ratusz z XIX w. z zachowaną barokową wieżą

 

Kościół pw. św. Rocha z XVIII w

 

Kościół pw. św. Józefa z XIX w

 

Kościół pw. św. Piotra i św. Pawła z XIX w

Po trzech wojnach śląskich od 1742 wraz z większością Śląska w granicach Królestwa Prus. Pod rządami Prus na terenach tych rozpoczęto germanizację. Zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej utrzymało się jednak w okolicach Oławy bardzo długo. Jeszcze w 1896 roku w niemieckiej książce „Schlesien:eine Landeskunde für das deutsche Volk” wybitny niemiecki geograf Joseph Partsch wyraża zdziwienie, że:

…trudno zrozumieć, jak mogło się zdarzyć, że na zachodniej stronie rzeki Odry, w dystrykcie Oława i w sąsiedztwie części dystryktu WrocławStrzelin mogło przetrwać całkowicie zwarte terytorium mówiących po polsku mieszkańców, które zawiera w sobie wiele ważnych dróg i które rozciąga się na wszystkie strony od wielkiego centrum transportowego jakim jest Wrocław

Od XV wieku podobnie jak w wielu innych miastach Dolnego Śląska silny rozwój sukiennictwa, potem w wiekach XVII – XVIII przeróbki bawełny. Od 1842 roku między Wrocławiem a Oławą istnieje najstarsza w dzisiejszych granicach Polski linia kolejowa, zainicjowana 22 maja. Z podoławskiego lotniska wojskowegoOława-Stanowice 1 września 1939 roku wystartowały hitlerowskie samoloty, które jako pierwsze zaatakowały Polskę 2 września 1939 jeden polski samolot Karaś z 21 eskadry bombowej zbombardował fabrykę w Oławie, dokonując pierwszego ataku bombowego na terytorium Niemiec w II wojnie światowej

Zbliżanie się Armii Czerwonej w styczniu 1945 spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania. Z tego powodu wielu ludzi zginęło – bądź to w wyniku działań frontowych, bądź wskutek wysokich mrozów.

W 1946 r. wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa wrocławskiego, zaś pozostała na miejscu niemiecka ludność została wysiedlona do Niemiec na mocy porozumienia pomiędzy USAWielką Brytanią i ZSRR zawartego w konferencji jałtańskiej. Na ich miejsce zaczęli przybywać Polacy z obszarów, które po konferencji jałtańskiej znalazły się poza nową wschodnią granicą Polski. Polaków tych wysiedlano przymusowo na podstawie narzuconych przez rząd ZSRR umów, które podpisał podporządkowany Stalinowi Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego.

Do roku 1992 była siedzibą silnego garnizonu Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej obsługujących pobliskie lotnisko wojskowe.

Do 1975 r. Oława była siedzibą powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa wrocławskiego. Status odzyskała dzięki reformie administracyjnej z 1998 r. Kolejnymi starostami byli: Stanisław Kałuża, Maria Bożena Polakowska i Marek Szponar. Po wyborach w 2010 r. funkcję tę objął Zdzisław Brezdeń.

Pierwszym burmistrzem po 1989 r. była Janina Stelmaszek. Następnie Rada Miasta wybrała Waldemara Wiązowskiego, także pierwszego w historii miasta posła na Sejm RP (1997-2001). W 2002 roku, gdy wprowadzono wybory powszechne, wygrał je Franciszek Październik. W 2010 został burmistrzem po raz trzeci. Od 2007 r. Oława ma ponownie swojego posła – Romana Kaczora.

29 maja 2009 roku Oławę odwiedził prezydent Lech Kaczyński – była to pierwsza w historii powojennej Oławy wizyta głowy państwa.

Po załamaniu gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, gdy upadło wiele miejscowych zakładów, od ich końca sytuacja zaczęła się poprawiać. Powstały nowe przedsiębiorstwa – największym pracodawcą w powiecie jest istniejący od 1998 r. Autoliv Poland, producent systemów bezpieczeństwa do samochodów.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

  • miasto
  • kościół par. pw. Matki Bożej Pocieszenia, pl. Maksymiliana Kolbe, z k. XIII w., XV w., 1587 r., 1881 r.
  • kościół ewangelicki, obecnie Kościół rzym.-kat. par. pw. św. Piotra i Pawła, pl. Zamkowy, z l. 1833-35 –XIX w., 1928 r.
  • kościół cmentarny, obecnie pomocniczy pw. św. Rocha, ul. św. Rocha, z l. 1602-04, przebudowany w 1706 r.
  • cmentarz żydowski, ul. Cicha, z poł. XIX w.
  • Zamek Sobieskich – Pałac Luizy, z drugiej poł. XVII w., obecnie siedziba władz miasta
  • mury miejskie, z XIV/XV w.
  • zespół koszarowy huzarów, ul. 3 Maja, z końca XIX w.
  • zespół koszarowy, ul. Młyńska, z pierwszej ćw. XIX w., k. XIX w.: lazaret, maneż, stajnie, koszary, ob. dom mieszkalny
  • ratusz, z 1585 r., poł. XVII w., 1823 r. – XIX w.
  • budynek dworca kolejowego i wiata peronowa, z 1840 r., 1870 r.
  • domy, ul. Brzeska 9, 14 (Rzeźnicza), 29/31, z XVI-XX w.
  • zespół poczty, ul. 1 Maja 21, z l. 1885-86: poczta, oficyna, ogrodzenie z bramą i furtą
  • zespół folwarczny, z pierwszej ćw. XIX w., ul. Małopolna 4: dwa budynki mieszkalne, budynek gospodarczy
  • kamienice w rynku
    • domy, Rynek 11 i 12, 24, 25, 29, 36, z XVII w., XVIII w., XIX w.
  • dom w zespole młyna, ul. Sienkiewicza 5, z 1839 r.
  • dom, ul. Wrocławska 2, z końca XVIII w.
  • dom, ul. Wrocławska 8, z około 1600 r., z pocz. XIX w.
  • dom, pl. Zamkowy 24, z końca XVII w. , XVIII w., pocz. XX w.
  • zespół rzeźni miejskiej, ul. Rybacka 30, z 1892 r.: osiem budynków produkcyjnych i magazynowych, dom mieszkalny, ogrodzenie z bramami

inne zabytki:

  • kościół św. Józefa z 1877 r. (dawniej kościół ewangelicki,garnizonowy, pw. św. Michała; częściowo spłonął 30 maja 2013 r.)
  • pręgierz przed ratuszem
  • miejska wieża ciśnień, wybudowana na początku XX w. Z eksploatacji została wyłączona w 1988 r.

Struktura przestrzenna

Wyodrębniono 8 jednostek funkcjonalno-przestrzennych w obrębie miasta:

  • Oława Centrum – Stare Miasto (jednostka centralna O)
  • Oława Śródmieście (jednostka śródmiejska I)
  • Oława Zachód (jednostka mieszkaniowa II)
  • Oława Zaodrze (jednostka mieszkaniowa III)
  • Oława Przemysłowa (jednostka przemysłowa IV)
  • Oława Południe (jednostka południowa V)
  • Oława Nowy Otok (jednostka peryferyjna VI)
  • Oława Północ (jednostka przyrodnicza VII)

Struktura powierzchni

Według danych z 2011 roku Oława ma obszar 27,36 km², w tym:

  • użytki rolne: 57,0%
  • teren zabudowany: 27,9%
  • wody: 6,1%
  • grunty leśne: 5,2%
  • nieużytki: 1,9%
  • tereny różne: 1,9%

Miasto stanowi 5,2% powierzchni powiatu i 0,1% powierzchni województwa.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2012

Opis

Ogółem

Kobiety

Mężczyźni

jednostka osób  % osób  % osób  %
populacja 32 091 100 16 632 51,8 15 459 48,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1173 608 565

Edukacja

Szkoły oraz instytucje oświatowe w Oławie.

Szkoły średnie

  • Liceum Ogólnokształcące im. Jana III Sobieskiego,
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. J. Szajny-Lewandowskiej,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. T. Kościuszki,
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Zjednoczonej Europy,

Gimnazja

  • Gimnazjum nr 1 im. Polskich Olimpijczyków,
  • Gimnazjum nr 2 im. Orląt Lwowskich,
  • Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów,

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. B. Chrobrego,
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jakuba Sobieskiego,
  • Szkoła Podstawowa nr 3,
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II,
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Kawalerów Orderu Uśmiechu,
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Gen. K. Rolow Miałowskiego,

Przedszkola, żłobki

  • Żłobek Miejski
  • Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 im. Gen. K. Rolow Miałowskiego,
  • Przedszkole Miejskie nr 2,
  • Przedszkole Miejskie nr 3,
  • Przedszkole Miejskie nr 4,

Pozostałe

  • Zespół Obsługi Szkół i Placówek Oświatowo-Wychowawczych,
  • Dolnośląski Zakład Doskonalenia Zawodowego
  • Oławskie Centrum Kultury Fizycznej,
  • Ośrodek Kultury
  • Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna

Komunikacja

Infrastruktura drogowa

Przez miasto przebiegają następujące drogi:

  • droga krajowa nr 94 (ul. ks. Kutrowskiego, gen. Andersa, 11 Listopada, 1 Maja, Opolska)
  • drogi wojewódzkie:
    • nr 396 (ul. Oleśnicka, Chrobrego, 3 Maja, Strzelna, Wiejska, Nowy Otok)
    • nr 455 (niewielkim odcinkiem biegnie fragment granicy miasta)
  • drogi powiatowe:
    • nr 1567D (ul. Broniewskiego, Zaciszna)
    • nr 1570D (ul. Lipowa, Siedlecka)
    • nr 1571D (ul. Portowa, Zwierzyniecka, Janowskiego)
    • nr 1572D (ul. Ofiar Katynia, 3 Maja)
    • nr 1574D (ul. Kilińskiego)
    • nr 1575D (ul. Nowy Górnik, Baczyńskiego)
    • nr 1576D (pl. Zamkowy)
    • nr 1577D (ul. 1 Maja (część))
    • nr 1578D (ul. Żołnierza Polskiego)
    • nr 1580D (ul. Rybacka)
    • nr 1581D (ul. Zwierzyniec Duży)
    • nr 1582D (ul. Zielna)
    • nr 1584 D (ul. W. Sikorskiego, Różana (część), Spacerowa)

Od 1 stycznia 1974 roku transport publiczny obługiwany jest przez autobusy PKS w Oławie S.A.

Infrastruktura kolejowa

Z zachodu na wschód przechodzi dwutorowa, zelektryfikowana linia kolejowa nr 132. Na terenie miasta znajduje się 1 stacja kolejowa Oława. Na trasie Wrocław – Oława pociągi zaczęły kursować od 1842 roku i jest to najstarsze połączenie kolejowe w obecnych granicach Polski.

Infrastruktura wodna

Położenie nad Odrą sprzyja rozwojowi żeglugi śródlądowej. Powstał Oławski Węzeł Wodny na szlaku żeglownym Odrzańskiej Drogi Wodnej

Infrastruktura lotnicza

2012 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy ul. K. Baczyńskiego.

Klimat

Miesiąc

Sty

Lut

Mar

Kwi

Maj

Cze

Lip

Sie

Wrz

Paź

Lis

Gru

ROCZNIE

  Średnia temperatura w °C

-2,2

-1,2

2,8

8,3

13,7

17,2

18,8

18,0

14,3

8,7

4,0

0,2

8,5

  Opady w mm

24

28

33

40

65

62

109

66

43

40

37

33

580

Przemysł

Największe zakłady przemysłowe:

  • Zm Silesia SA (dawniej Huta Oława S.A.) – produkcja bieli cynkowej, minii ołowianej i tlenku kadmu
  • SCA Hygiene Products – produkcja pieluch dla dzieci i dorosłych
  • SCA Packaging Poland – produkcja opakowań
  • Autoliv Poland – produkcja pasów i poduszek bezpieczeństwa do aut
  • Centrozłom Wrocław PPZM – oddział przerobu złomu, metali
  • The Lorenz Bahlsen Snack-World Sp. z o.o. – produkcja artykułów spożywczych
  • Ergis S.A. – produkcja tworzyw sztucznych
  • MetalErg – obróbka metali i przetwórstwo tworzyw sztucznych
  • Tabex – produkcja części samochodowych
  • ZNTK Oława Sp. z o.o. – naprawa taboru kolejowego
  • Zakpol – produkcja ościeżnic
  • Marco – produkcja wyrobów z plastiku
  • Formtech – produkcja wyrobów z plastiku
  • Roteks – produkcja wyrobów z plastiku
  • Atex Sp. z o.o. – produkcja tłumików i zbiorników paliwa
  • Electrolux Poland – produkcja AGD
  • Nardi Appliances Poland – produkcja AGD
  • Vision Jobs – biuro tłumaczeń

 

Media lokalne

  • Oławski Serwis Informacyjny OSI – OLAWA.INFO – internetowy serwis informacyjny istniejący od 2004 r. www.olawa.info
  • Gazeta Powiatowa – Wiadomości Oławskie – lokalny tygodnik, ukazujący się w każdy czwartek na terenie całego powiatu,
  • Portal Informacyjny OLAWA24.PL – nowy wymiar informacji z regionu www.olawa24.pl
  • Oławska Telewizja Kablowa – lokalna telewizja www.otvk.pl
  • Regionalny Serwis Ogłoszeniowy OLAWA.COM – darmowe ogłoszenia z różnych branż www.olawa.com
  • Radio Hit – Oława www.radiohitolawa.pl
  • Oławska Telewizja Internetowa OLAWA.TV – relacje video i reportaże z wydarzeń powiatu oławskiego, transmisje na żywo www.olawa.tv
  • Serwis dla rodziców i dzieci iDziecko.pl – zadania edukacyjne, gry i zabawy, galeria prac dziecięcych www.iDziecko.pl

Wspólnoty wyznaniowe

 

Większość mieszkańców Oławy stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego.

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą także zbory Kościoła Chrześcijan Baptystów oraz Kościoła Zielonoświątkowego, będące protestanckimi Kościołami o charakterze ewangelicznym. W mieście działa również zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa ul. Żeromskiego 15.

Miasto znane w latach 80. XX wieku z nieuznanych przez Kościół katolicki objawień maryjnych Kazimierza Domańskiego.

Pomniki przyrody

topola kanadyjska (nr 065) w parku miejskim (obwód 400 cm, wysokość 31 m)

  • klon srebrzysty (nr 066) w parku miejskim (obwód 378 cm, wysokość 20 m)
  • dąb szypułkowy (nr 067) w parku miejskim (obwód 533 cm, wysokość 26 m)
  • olsza czarna (nr 068) w parku miejskim (obwód 294 cm, wysokość 27 m)
  • dąb szypułkowy (nr 069) w parku miejskim (obwód 479 cm, wysokość 24 m)
  • klon srebrzysty (nr 070) w parku miejskim (obwód 306 cm, wysokość 25 m)
  • olsza czarna (nr 071) w parku miejskim (obwód 310 cm, wysokość 29 m)
  • klon srebrzysty (nr 072) w parku miejskim (obwód 303 cm, wysokość 19 m)
  • wierzba krucha (nr 073) w parku miejskim (obwód 490 cm, wysokość 18 m)
  • dąb szypułkowy (nr -) w Zwierzyńcu Dużym (obwód 440 cm, wysokość 19 m)

Ciekawostki

W Oławie rozgrywa się część akcji Trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego.

Honorowi obywatele Oławy

Miasta partnerskie

tłumaczenia Dębica | tłumaczenia Oława |